Włączenie ludu do narodu
- oto droga do niepodległości
Polski, przekonywał Popławski
|
„Rezerwy narodu” |
Dla Popławskiego jedną z nadrzędnych wartości był solidaryzm
narodowy. Pojęcie „naród” pojmował jako historycznie wytworzoną zbiorowość
wszystkich warstw społecznych, związaną jednością pochodzenia, języka i
religii, tradycji historycznej i więzów politycznych przedrozbiorowej Polski. W
jego myśli politycznej naród był zatem kategorią historyczną i traktowany był
jako jeden społeczny organizm, obdarzony wspólną świadomością, poczuciem
wewnętrznej jedności i – podobnie jak organizm ludzki – posiadał uczucia i
ideały, indywidualność i charakter. Jako jeden z pierwszych myślicieli
politycznych Popławski zauważył, iż w dobie zaborów, w walce o utrzymanie polskości
wystąpić miały wszystkie „rezerwy narodu”, a nie jak dotychczas warstwy
posiadające i uprzywilejowane (które stanowiły wówczas ok. 10% społeczeństwa
polskiego). Odwołując się do wspomnianej „rezerwy narodu” Popławski w swojej
publicystyce eksponował lud.
|
|
Chłopi i ludzie pracy |
Jako lud początkowo rozumiał mieszkańców wsi, których cenił
wysoko. Ich narodowa postawa wyrażała się chociażby w obronie swojej ziemi
przed niemiecką Komisją Kolonizacyjną. Postawa ta zrobiła na nim ogromne
wrażenie i przeciwstawiał ją wątpliwej jakości patriotyzmowi szlachty
sprzedającej swe majątki Niemcom. Chłopi uosabiali dla Popławskiego
przywiązanie do tradycji, obyczajów, ziemi, języka, co stało w opozycji do
liberalnego indywidualizmu. Z biegiem czasu, po nabyciu kolejnych doświadczeń
życiowych rozszerzył zakres pojęcia „lud”, obejmując nim całość warstw pracujących,
a więc włączając również robotników, mieszczaństwo i inteligencję. W 1887 r.
napisał: „Osobiście należę do ludu, bo lud stanowią nie tylko ci, którzy ziemię
orzą lub w fabryce mają robotę, ale i ci wszyscy, którzy żyją wyłącznie z
rezultatów swojej pracy osobistej.”
|
|
Dla Niepodległej |
| Uznał, iż patriotycznym obowiązkiem warstw wyższych głównie
inteligencji jest praca organiczna nad podniesieniem cywilizacyjnym
(oświatowym, kulturalnym) i duchowym ludu, zwłaszcza wiejskiego, gdyż to
właśnie od jego narodowej postawy zależały według niego sukcesy w walce z
germanizacją i rusyfikacją. Demokratyzacja stosunków społecznych, podniesienie
do rangi narodu politycznego warstw pracujących, przekształcenie ich w świadomy
i nowoczesny naród oraz nadanie im pełni praw były dla J. L. Popławskiego
warunkiem koniecznym, aby nastąpiło autentyczne urealnienie dążeń
niepodległościowych. |
„Polak” - popularne pismo z misją 
Nie bez słuszności „Polak” uważany jest za najwybitniejsze
osiągnięcie publicystyczne Popławskiego. Spośród pism emitowanych przez obóz
narodowy cieszył się on największą popularnością, jak czytamy w sprawozdaniu KC
LN z 1898 r., pomiędzy drukami nielegalnymi w Królestwie Polskim „...pierwsze
miejsce zajmuje pismo «Polak» (...) Rozchodzi się nie tylko wśród ludności
wiejskiej, ale również śród drobnych mieszczan, robotników fabrycznych i
młodzieży szkolnej, w ogóle tam gdzie drugi organ stronnictwa «Przegląd
Wszechpolski» okazuje się nie dość popularnym” (T. Kulak, Jan Ludwik Popławski
1854-1908. Biografia polityczna, t. 1, Wrocław 1989). Jan Ludwik na łamach
pisma prowadził regularnie, aż do 1907 r. stałą rubrykę „Sprawy polskie”
analogiczną do znanej z „Przeglądu Wszechpolskiego” „Z całej Polski”. Poczesne
miejsce zajmowała w miesięczniku tematyka historyczna. Popławski przybliżał
dzieje Polski, eksponował zwłaszcza tradycję wojen obronnych i powstań
narodowych, a specjalnie udział w nich przedstawicieli ludu (Bartosz Głowacki,
Jan Kiliński). Wszystko to obficie urozmaicano materiałem ikonograficznym
wykorzystując do tych celów malarstwo patriotyczne Jana Matejki czy Artura
Grottgera. Drugim wiodącym tematem były zagadnienia z zakresu polskiej
geografii, kultury, obyczajów, czy języka. Wszystko to oczywiście służyć miało
rozbudzeniu świadomości narodowej wśród ludności wiejskiej, przetworzeniu tej
biernej masy w rozumiejących swą ponadzaborową jedność Polaków i zdających sobie
sprawę z obowiązków jakie nakłada przynależność do jednego narodu, obywateli.
Fragment hasła dra hab. Rafała Łętochy „Jan Ludwik
Popławski”
w Encyklopedii „Białych Plam” |
|
|
|
